اصلاح شهرسازی مقدم بر اصلاح معماری است/مزیت‌های اجرای مبحث ۱۹ برای کشور
تاریخ انتشار: ۵ بهمن ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۹۲۸۲۶۴
صرفه‌جویی در مصرف انرژی یکی از چالش‌های مهم جهان امروز است؛ کشورهای مختلف راهکارهای متفاوتی را برای حل این چالش در نظر گرفته‌اند، اما در ایران هنوز سازوکارهای قانونی و اجرایی این حوزه مشخص نیست.
به گزارش خبرنگار ایمنا، صرفه‌جویی در مصرف انرژی با توجه به کاهش منابع و افزایش روزافزون جمعیت کره زمین به خصوص در مناطق شهری اهمیت زیادی دارد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
تجربه کشورهای پیشرفته اهمیت رعایت مقررات در حوزه‌های ذخیره انرژی و جلوگیری از اتلاف آن را به خصوص در بخش ساختمان و حوزه ساخت‌وساز آشکار می‌کند.
با توجه به محدودیت‌ها و هزینه‌هایی که در زمینه منابع انرژی وجود دارد، امروزه مصرف صحیح انرژی اهمیت فراوانی پیدا کرده و شئون مختلف زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده است. انسان‌ها بیشتر زمان زندگی خود را برای سکونت، کار یا تحصیل در ساختمان‌ها می‌گذرانند؛ لذا به منظور صرفه‌جویی در مصرف انرژی، مقررات ویژه‌ای مرتبط با مصرف انرژی در ساختمان‌ها وضع شده است.
یکی از مهمترین و کاربردی‌ترین مباحث مقررات ملی ساختمان، مبحث نوزدهم است که به طور خاص صرفه‌جویی در مصرف انرژی در فرآیند ساخت‌وساز و بناهای شهری را مورد توجه قرار می‌دهد.
نحوه طراحی بنا در کنار چالش‌های حوزه شهرسازی موجب شده است که امروزه دستورالعمل‌های مبحث ۱۹ در کشور مورد بی توجهی قرار بگیرد و ایران به یکی از کشورهای رده اول دنیا در زمینه اتلاف انرژی تبدیل شود.
در گفت‌وگو با حسن سجادزاده، دکترای طراحی شهری و مدیر گروه شهرسازی دانشگاه بوعلی سینا همدان آسیب‌شناسی فرآیندهای شهرسازی و معماری مؤثر بر اتلاف انرژی در شهرها را بررسی کردیم. مشروح گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
دلیل اجرایی نشدن مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان چیست؟
ایران جزو کشورهایی است که مرحله پیشگیری در تمام فرآیندها از جمله ساخت‌وسازها به دست فراموشی سپرده می‌شود. در اجرایی نشدن دستورالعمل‌های مبحث ۱۹ عوامل مختلفی دخیل است و نمی‌توان تنها یک ارگان، سازمان یا فرد را مقصر دانست. ایران در زمینه هدر رفت انرژی جزو کشورهای رده اول جهان است، چراکه به درستی از منابع گاز، پتروشیمی یا سایر انرژی‌ها استفاده نمی‌کند و میزان هدر رفت انرژی در کشور بالا است؛ یکی از دلایل این وضعیت استفاده نکردن از فناوری‌های جدید و سرمایه‌گذاری نکردن در حوزه‌های مختلف از جمله آموزش است. عوامل اجرایی به خصوص در صنعت ساختمان و در چارچوب سازمان‌هایی مانند نظام مهندسی یا دانشگاه‌ها، تخصص‌های لازم را فرانگرفته‌اند.
سازندگان ما آموزش‌های لازم را ندیده‌اند. زمانی که بحث اجرایی نشدن مبحث ۱۹ مطرح می‌شود، در درجه نخست سازندگان و مهندسان را متهم می‌کنند، در صورتی که آنها مقصر نیستند؛ سرفصل‌ها و مباحث در دانشگاه‌ها و حتی امکانات قابل دسترس نیست تا بتوان دانشجویانی را پرورش داد که در آینده در این زمینه متخصص باشند و فناوری‌های جدید را به کار بگیرند.
نوع و کیفیت مصالح در فرآیند ساخت‌وساز اهمیت زیادی دارد، لازم است از مصالح و فناوری‌های جدید و هوشمندی که در این زمینه وجود دارد، استفاده شود، ما در فرآیند اجرا نیز با مشکلات زیادی مواجه هستیم و بسیاری از سازندگان و مجریان به دست مزد پایین اشاره می‌کنند.
نظارت و اجرا تبدیل به یک فرآیند فرمالیته در کشور ما شده است، در درجه نخست استحکام‌سازی و ایمنی بنا باید مورد توجه است و مباحث مربوط به مصرف انرژی در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد. ممکن است یک مهندس را به دلیل نبود استحکام لازم در بنا بازخواست کنند، اما کمتر پیش می‌آید که او به دلیل هدر رفت انرژی ناشی از ساخت‌وسازهای غیراصولی بازخواست شود.
نقش نهادهای شهری در مدیریت مصرف انرژی چیست؟
ارگان‌های دولتی مانند شهرداری‌ها نسبت به مدیریت بهینه انرژی کم توجه هستند، زمانی که گزارش نظارت‌ها را به شهرداری ارسال می‌کنیم خیلی به ۱۴ آیتم کمتر دیده می‌شود که در این مبحث ۱۹ این آیتم‌ها حساسیت باشد یعنی خیلی جاها از ما سوال نمی‌شود که میزان هدر رفت انرژی در این ساختمان رعایت شده با این مصالح درستی است یا خیر، یا از طرفی نقشه‌هایی که تهیه می‌شود چه نقشه‌هایی است، زیرا اکنون نقشه‌ها را که نگاه می‌کنیم با همان نقشه‌های ۲۰، ۳۰ سال گذشته که بحران انرژی به این حد نیز نبود به همان شکل تهیه می‌شود یعنی این مبحث که چطور می‌شود دیشل‌های اجرایی متناسب بحث انرژی را هم در نقشه‌ها گنجاند و هم در فرایند اجرا نظارتی در آن باشد و هم مجریان در این امر توجه کنند زیرا با ساختمان‌هایی مواجه هستیم که مجری در محل ساخت ساختمان حضور ندارند و حتی به مسائل ایمنی کارگرانش را هم توجه نمی‌کنند چه برسد به اینکه یک مجری آن چنان دقت کنید که هدر رفت انرژی یا صرفه جویی انرژی در آن ساختمان به چه صورت است، لذا سلسله مراتبی از عوامل در این قضیه دخیل هستند، که از دانشگاه و وزارت‌خانه‌هایی از جمله راه و شهرسازی و وزارت علوم هستند تا مهندسی که ساختمان را تحویل می‌دهد و حتی استفاده کننده‌ای که آموزش ندیده در مورد نحوه استفاده از فضا، این سلسله مراتب و مشکلات وجود دارد.
جایگاه مبحث ۱۹ در قوانین شهرسازی، معماری و مصوبات مدیریت شهری کجاست؟
البته بخشی از آنکه به بحث آموزش اشاره می‌کنیم فقط این نیست که آموزش به معنای بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید یا مسائل جدید است بخشی از آن بهره‌گیری از الگوی معماری ایرانی بوده که هزاران سال تاب آوری لازم و هزاران صرفه جویی از مصرف انرژی را تجربه کرده است، مثلاً استفاده از فضاهای باز و استفاده از سلسله مراتب فضایی از کاملاً خصوصی تا کاملاً عمومی و خود حیوان‌ها چه نقشی داشتند و سفف‌هایی که در معماری عمومی ما استفاده می‌شد و چقدر در این زمینه تأثیر گذار بوده لذا سلسله مراتبی از این عوامل وجود دارد که به نظر می‌آید در این زمینه یک انقلاب عظیمی رخ دهد تا بتوانیم بحث انرژی را به عنوان یک بحث روز، و حتی الویت‌ها در سرفصل‌ها دانشگاهی قرار دهیم.
جالب است که اکنون تدریس‌ها در دانشگاه‌ها چه در بعد شهرسازی چه معماری اثر آن‌چنانی در این زمینه نمی‌بینیم و پایان نامه‌ها به این سمت سوق داده نمی‌شود و متأسفانه این چالش‌ها به خودی خود باقی مانده است.
با وجود اینکه هزینه‌های زیادی صرف ساختمان‌سازی می‌شود آیا هنوز هم مشکل مربوط به هزینه است؟
یکی از مواردی که بر نحوه و کیفیت ساختمان‌سازی اثر می‌گذارد، مسائل اقتصادی است، البته به‌کارگیری دستورالعمل‌های مبحث ۱۹ در نهایت از منظر اقتصادی به نفع سازندگان است. اگر سیاستی در این زمینه بود تا اقتصاددانان میزان هدر رفت انرژی و هزینه آن را محاسبه می‌کردند و همین میزان به بخش ساختمان تزریق می‌شد به طور قطع از نظر اقتصادی با صرفه‌تر بود، اما با کمال تأسف اگر هزینه‌ای برای ساختمان می‌شود، بیشتر برای زیباسازی ظاهری و فروش بنا است.
در کشورهای توسعه یافته ساختمانی که توسط مهندسان ساخته می‌شود دفترچه‌ای به نام نظام مصرف انرژی دارد که در کنار دفترچه پایان کار است و قبل از اینکه ساختمان به دست فروشنده برسد این دفترچه محاسباتی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا خریدار به طور کامل در جریان کار قرار بگیرد و بداند که مصرف انرژی در این ساختمان در دماهای مختلف و براساس شرایط مختلف به چه صورت است تا اگر بعدها مشکلی پیش آمد شرایط برای تعمیر و نگهداری مشخص باشد.
در حال حاضر جنبه اقتصادی ساخت بنا در کشور ما سازندگان را وادار کرده است که بخش مهم میزان هدر رفت انرژی را فدای زیباسازی کنند تا بتوانند ساختمان را گران‌تر بفروشند، البته در این خصوص نیز با به‌کارگیری یک سری روش‌های ساده می‌توان میزان هدر رفت انرژی را کاهش داد؛ این مهم بیشتر به جزئیات اجرایی ساخت‌وساز مربوط می‌شود به طور مثال استفاده از پنجره دو جداره، فضاهای گلخانه‌ای و نقشه‌های معماری مناسب که البته در پاره‌ای موارد هزینه‌بردار اما به صرفه است می‌توان میزان مصرف انرژی را مدیریت کرد.
چنانچه در گذر زمانی به هزینه‌های آب، برق و گاز دقت کنیم، متوجه می‌شویم که رعایت دستورالعمل‌های مبحث ۱۹ به نفع کشور است، اما این مهم مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
رعایت موارد مربوط به مبحث ۱۹ تنها در ساختمان‌سازی ممکن است؟
رعایت این موارد در شهرسازی نیز حائز اهمیت است، آن قدر که در بافت‌های شهر مسائل مربوط به مصرف انرژی نادیده گرفته می‌شود در معماری اینگونه نیست در حالی که باید گفت مشکل اصلی در روند تهیه و اجرای طرح‌های بالادستی است، به طور مثال زمانی که بافت شهری یک شهرک طراحی می‌شود، یک جهت‌گیری نادرست موجب هدررفت انرژی در کل بافت منطقه می‌شود.
به طور مثال در شهر همدان بهترین جهت‌گیری شرقی و جنوبی است، اگر جهت‌گیری ۲۵ یا ۴۵ دقیقه بچرخد میزان هدر رفت انرژی در طولانی مدت فاجعه است و می‌توان آن را محاسبه کرد؛ لذا اولویت نخست ما باید توجه به مباحث شهرسازی باشد، چراکه جهت‌گیری ساختمان‌ها، توده و فضا و نحوه کشیدن خیابان‌ها هزینه زیادی در بر دارد که در فضاهای معماری به چشم نمی‌آید.
نگاه جزیره‌ای و نقطه‌ای باعث شده است که از اصل موضوع دور بمانیم و متوجه نباشیم که اگر دنیا امروز روی صرفه‌جویی در مصرف انرژی در حوزه معماری کار می‌کند، ابتدا شهرسازی خود را اصلاح کرده است.
امروزه انرژی خورشیدی و نحوه استفاده از آن به عنوان یک ضرورت یا فرهنگ دیده نشده است در حالی که پشت بام خانه‌های ایرانی بلااستفاده است، با توجه به اینکه می‌توانیم از انرژی خورشیدی در کشور به خوبی استفاده کنیم، باید سیستمهای هوشمندی داشته باشیم تا جایگزین سایر سیستم‌ها شود؛ این مباحث به عنوان پایه پنجم شهری مناسب و ضروری است، به شرط آنکه اشرافیت خوب و دقیقی بر آن داشته باشیم.
کد خبر 634419منبع: ایمنا
کلیدواژه: شهر و کلانشهر تخلفات ساخت وساز انرژی خورشیدی مصرف بهینه انرژی کاهش مصرف گاز شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق صرفه جویی در مصرف انرژی مصرف انرژی رفت انرژی ساختمان ها ساخت وساز جهت گیری نقشه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۹۲۸۲۶۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آغاز اجرای طرح کلید به کلید در ۱۸ استان کشور
محمد آیینی، مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران در گفت وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران با بیان اینکه بازآفرینی شهری منجر به ایجاد ارزش افزوده در محلات می‌شود،گفت: از پروژه‌های مرتبط با طرح کلید به کلید استقبال می‌کنیم و از استان‌ها نیز می‌خواهم که این طرح را در اولویت فعالیت‌های خود قرار داده و با جدیت بیشتری پیگیر این مهم باشند.
وی افزود: تعیین محدوده‌ها و زمین‌های مناسب و نیز شناسایی محلات دارای اولویت، گام اول اجرای طرح مذکور به شمار می‌رود که باید با همکاری ادارات کل راه و شهرسازی و نیز شهرداری‌ها صورت گیرد.
آیینی با اشاره به اینکه برای تامین زمین از تمام ظرفیت‌های وزارت راه و شهرسازی می‌توان استفاده کرد، گفت: در شهر‌هایی که املاک و اراضی مناسب وجود ندارد می‌توان با استفاده از ظرفیت نهضت ملی مسکن و الحاق زمین به شهر مشکل کمبود زمین را برطرف کرد.
معاون وزیر راه و شهرسازی با تأکید بر این که طرح کلید به کلید فرصت مناسبی برای بازآفرینی شهری به شمار می‌رود، افزود: این طرح علاوه بر این که یک قانون و لازم‌الاجراست در برنامه هفتم توسعه نیز پیش‌بینی شده است، بنابراین اجرایی شدن این طرح باید با جدیت پیگیری شود و از مزایای آن به نحو مطلوب بهره‌مند شد.
دبیر ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار با اشاره به این که این طرح فرصت خوبی برای شهرداری‌ها نیز به شمار می‌رود، تصریح کرد: شهرداری‌ها می‌توانند با هوشمندی تعامل خوبی با ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها برقرار کرده و پروژه‌های مشترک تعریف کنند و از این فرصت برای گره گشایی و نفوذپذیر کردن بافت‌های ناکارآمد استفاده کنند.
باشگاه خبرنگاران جوان اقتصادی راه و شهرسازی
اعلام محدودیت های ترافیکی پایان هفته در جاده های شمالی کشور